کشاورزی بدون آب

در کشاورزی سنتی و نیمه سنتی ، بیشترین نهاده مصرفی در بخش کشاورزی آب است. طبق آمار سازمان خواربار جهانی (فاوو) بیش از ۹۰ درصد آب در ایران در بخش کشاورزی مصرف میشود و راندمان تولید از این میزان در بهترین حالت ۳۵ درصد میباشد.

حال که پس از دو دهه تنش ابی شدید، بدون اینکه روش های مراقبت از آب ، مصرف آب و مدیریت آبخیزداری در سیاست های کلان کشور تغییر کرده باشد، وارد مرحله بحران و در بسیاری از نقاط کشور دچار نبود آب هستیم.در چنین شرایطی ادامه سیستم کشاورزی رایج در منطقه ، به معنی کامل خودکشی ابی است.

طبق آمار گمرک جمهوری اسلامی در سال  گذشته میزان کل واردات کشور ۴۳٫۷ میلیارد دلار بوده است. از این میزان ۸٫۶ میلیارد دلار معادل ۱۷٫۶ میلیون تن سهم واردات محصولات کشاورزی و مواد غذایی بوده است. (ا)

این میزان از واردات بدون هیچگونه محاسبه نیاز کشور و بدون محاسبه میزان تولید محصولات مشابه در کشور صورت میگیرد. یعنی ما هم میکاریم و برای آن کشت آب فراوانی مصرف میکنیم و هم وارد میکنیم و منابع مالی گسترده ای را برای ان اختصاص میدهیم و این منابع ارزی ، از ارقام ارزی دولتی تامین میشود. اگر از مساله استفاده از رانت های این بخش برای دریافت ارز و واردات که مربوط به حوزه اقتصاد کشاورزی و مبارزه با فساد مالی هست، بگذریم، عدم وجود آمار درست، پیشبینی های علمی و تخمین های کارشناسی از تولید محصولات مختلف کشاورزی در فصل کشاورزی آینده، خلاء بزرگی در جلوگیری از مصرف بیهوده آب ، حتی در روشهای سنتی است.

از آنطرف یک عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس، با انتقاد از کاهش تعرفه واردات محصولات کشاورزی گفت: این کار دولت خلاف برنامه‌های اقتصاد مقاومتی است. واردات محصولات کشاورزی چندین برابر نیاز کشور است.

جلال محمودزاده در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص معاف شدن واردات انواع چای از پرداخت مالیات، با بیان اینکه، این معافیت نه تنها در مورد چای بلکه در خصوص سایر محصولات مانند شکر، برنج و همچنین محصولات باغی نیز مطرح است، اظهار داشت: ما در حال حاضر در بیشتر محصولات استراتژیک به غیر از روغن، در داخل کشور نزدیک به خودکفایی هستیم. سالانه به حدود ۲۰ هزار تن برنج نیاز داریم که تولید داخل به میزان نیازمان نزدیک است. در رابطه با چای هم همین‌گونه است. در داخل تولید خوبی داریم و به این میزان از واردات نیاز نیست.(۲)

سیاست اقتصاد مقاوتی و خوکفائی کشاورزی دو مقوله مهم سر سیاست های کلان هر کشوری به حساب میاید، اما آیا این سیاست در بخش کشاورزی کشوری که با بزرگترین تنش ابیش روبرو است میتواند به پیش رود؟

جواب مثبت است. اما با شرط ها و شروطی

براورد صحیحی از نیاز کشور در مصرف انواع محصولات کشاورزی، دامی اولین قدم و مهمترین قدمی است که بایستی به دقت و با نیم نگاهی به آمار مصرف در سالهای قبل انجام شود. در قدم بعدی براورد هزینه دلاری همان میزان و همان محصولات در صورتیکه بخواهیم آنها را وارد کنیم میباشد.

تعیین اینکه چه مقدار از این مبلغ هزینه تمام شده تولید همان محصولات در داخل کشور مهمترین نکته در تصمیم گیری برای واردات ان محصول و یا تولید ان در داخل است.

یعنی رقم ارزی واردات محصول X به کشور /  رقم ارزی هزینه تمام شده تولید محصول X در کشور = شاخص تعیین واردات و تولید

اگر عدد بدست آمده از ۱ کمتر باشد. واردات ان محصول توصیه میشود.

در قدم بعدی انتخاب محصولاتی است که با کمترین میزان آب ، قیمت تمام شده تولید آنها چند برابر کمتراز مبلغ فروش آنهاست و میتوان با صادرات آنها ارز مورد نیاز دیگر محصولاتی که نیازمند آنها هستیم و تولید آنها مقرون به صرفه اقتصادی و ابی کشور نیست را تامین کنیم.

هزینه تولید گل ٣٠ درصد قیمت تمام شده یک شاخه گل است. اما هزینه تولید یک بشکه نفت بیش از ٣٠ درصد قیمت تمام شده آن است.(۳)

 این یعنی ارز آوری یک شاخه گل بیشتر از حتی یک لیتر نفت است. در تولید گل در محیط های گلخانه ای ، مصرف آب تا ۷۰ درصد پایینتر است و علاوه بر کمک به حفظ آب و عدم صادرات آب مجازی، ارز دریافت شده از تولید و صادرات ان میتواند جایگزینی مناسب برای تولید محصولاتی شود که توجیه اقتصادی و ابی تولید ندارند.

منابع و ماخذ

１-  https://goo.gl/CmEmGk

２-  https://goo.gl/gBhHqu

３-  https://goo.gl/KYmKhx

منتشر شده در کیهان لندن در تاریخ چهارشنبه ۲۰ تیر ۱۳۹۷ برابر با ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۸

https://kayhan.london/fa/1397/04/20/کشاورزی-بدون-آب

مدیریت بحران و مدیریت ریسک (حوزه آب)

در چهار دهه قبل تصمیماتی که بر سرنوشت امروز آب گرفته شده را میتوان جز مجموعه مدیریت ریسک طبقه بندی کرد که سو مدیریت ها تا تصمیمات اشتباه و رانت ها و ... در بر میگیرد.

اما فعالین و خبرنگاران و یا حتی سلبرتی ها ، تنها با دیدن نتیجه مدیریت اشتباه و  مدیریت ریسک سالیان گذشته و بدون اینکه به راه حل ها و چگونگی مدیریت بحران ان درامروز و حتی تبعات آنچه که بیان میکنند، فکر کرده باشند (تحقیقا قدرت تحلیل صحیح  هر موضوعی را ندارند چون دانش آنرا ندارند) عده ای برای اینکه در این زمینه هم چیزی گفته و نوشته باشند و عده ایی هم تنها جهت اظهار همدردی ، به صحرای کربلا میزنند و فریاد واویلا و چه شد و چه بلایی سرمان آوردند را سر میدهند.

در آنطرف ، عده ای از هموطنان ما در بدترین شکل ممکن دچار بی  آبی هستند و اصلا و دیگر برایشان چگونگی بوجود آمدن مشکل آب اهمیت نداره. زیرا حتی درصورتیکه مسببان و مدیران سالیان دور تا به امروز بیایند و تمام مسولیت ها و اشتباهات خودشان را گردن بگیرند، نه ابی برای ما میشود و نه جبران مافات.

اگر میخواهیم واقعا با هموطنان کم آب و بی آبمان اظهار همدردی کنیم، در ابتدا در حوزه شهروندی شخصی بایستی از هدر رفت آب و اسراف و مصرف بی رویه ان تجدید نظر نمانیم.

در حوزه کشاورزی و در مدیریت کلان کشور با اعلان وضعیت فوق العاده از طرف وزارت نیرو و کشاورزی ، به جای مقابله با مردم و غیر خودی خواندنشان، همراهیشان کنیم و حتی با دادن سوبسید اضطراری و حق کاشت ، از ادامه عملیات کشاورزی در حوزه های دچار بی ابی جلوگیری نماییم. اگر با مردم گفتگو کنیم به زبان غیر از اسلحه و زور ، مردم هم همراهی خواهند کرد.

در بخش مدیریت آب ، کارگروهی بایستی به سرعت تشکیل شود تا براورد دقیقی از آنچه به عنوان منابع ابی موجود داریم را بدست آورند و با چه مقدار از ان منابع میتوان مشکل آب شرب مناطق  دچار بی ابی را میتوان حل کرد را محاسبه کرده و به سرعت به ان دستور اجرایی داده شود.

به جای فرافکنی و تهمت زدن، به ایجاد مجتمع های کوچک و بزرگ برای رسیدن به آب شیرین پایدار در کوتاه مدت و بلند مدت پرداخت و حتی با خرید آب شیرین کن های پرتابل که بر روی کامیون ها نصب شده، میتوان از شدت بحران مناطقی مانند خرمشهر کاست.

این مجموعه پیشنهاداتی میباشد که به طور خلاصه در بخش کارشناسی مدیریت آب و آبخیزداری و در بخش مدیریت بحران میتوان انجام داد تا مقداری از وضیعت بحرانی مناطق دچار تنش کاست. احتمالا دوستانی خواهند پرسید و یا خواهند گفت که این یعنی آرام کردن شرایط است و به نفع جمهوری اسلامی. اینگونه میتوان جواب داد که وقتی مردم تشنه هستند و حتی کشته داده اند، مهمترین مسله حل شکل مردم است. چه جمهوری اسلامی سر کار باشد و چه هر حکومت دیگری، هم اکنون ما با چنین مشکلی روبرو هستیم و تنها راه کارشناسی خروج از بحران ، چنین تصمیماتی میباشد.

آب یا گندم

گندم محصول استراتژیکی میباشد که همیشه در معادلات بین الملی نقش مهمی داشته و از دیرباز مورد توجه دولتها و حاکمان برای نشان دادن قدرت استقلال و اقتصادیشان میباشد.اما در این مقال به این موضوع میپردازیم که در شرایطی که دچار کمبود آب و بحران کاهش منابع ابی هستیم، آیا همچنان گندم محصول استراتژیک به حساب میاید و یا خیر.

دبیرکل کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با اشاره به مصرف بالای گندم در ایران گفت: این دانه با مصرف سرانه ۱۷۰ کیلوگرم در سال، سهمی مهم در تامین غذای مردم ایران و گندم به‌طور میانگین ۴۰ تا ۵۰ درصد از کالری و نیمی از پروتئین  مورد نیاز ایرانیان را تامین می‌کند. با توجه به جمعیت ۸۰ میلیونی کشور، رقم سالانه حدود ۱۳ میلیون تن نیاز گندم کشور میباشد.

حدود ۶.۲ میلیون هکتار در کشور به کشت گندم اختصاص دارد که بیش از ۵۰ درصد کشت کشور را به خود اختصاص میدهد. از این میزان ۳۵ درصد کشت به کشت ابی اختصاص دارد و ۶۵ درصد به کشت دیم. ولی در میزان تولید دقیقا برخلاف این ارقام ۷۰ درصد تولید گندم به کشت ابی بستگی دارد . بر اساس ادعای مشاور وزیر کشاورزی، آقای اسماعیل اسفندیاری، امسال میزان تولید گندم کشور حدود ۱۲.۵ میلیون تن میباشد که به گفته ایشان به مرز خودکفایی رسیده است. 

این میزان تولید گندم در کشور با قیمت خرید تضمینی ۱۴۶۳۰ ریال از کشاورزان خریداری خواهد شد، یعنی مبلغ  ۱۸۲۸۷۵۰۰۰۰۰۰۰۰۰ ریال  

برای تولید هر کیلو گندم به طور میانگین  رقم ۱۵۰۰ لیتر یا ۱.۵ متر مکعب آب استفاده میشود. اگر تنها این میزان را برای تولید کشت ابی گندم محاسبه کنیم، به رقم   ۱۳۱ میلیارد متر مکعب میرسیم . 

راندمان مصرف آب در بخش کشاورزی حدود ۳۰ درصد میباشد که این به معنی هدر رفتن سالانه حدود ۹۰ میلیارد متر مکعب آب است .

 قیمت جهانی گندم به طور میانگین حدود ۲۴۰ دلار هر تن میباشد ، یعنی هر کیلو حدو ۲۴ سنت میباشد که اگر با رقم دلار ۴۲۰۰ تومن محاسبه شود ، هر کیلو خرید گندم حدود ۱۰۶۰۰ ریال خواهد بود. یعنی چهارصد تومن کمتر از خرید تضمینی .

حال با توجه به نیاز ابی شدید کشور، هزینه های انجام شده و تولید حدود ۸.۵ میلیون تن گندم ابی  ، میتوان نتیجه گیری کرد که تا زمانیکه راندمان مصرف آب در کشور حداقل به ۶۰ درصد نرسد ، تولید گندم به روش ابی در داخل کشور نه تنها صرفه اقتصادی ندارد، بلکه ضرر اقتصادی، زیست محیطی و افزایش خشکسالی را شامل میشود. در واقع در ایران بایستی حدود ۴ تا ۵ میلیون تن گندم از منابع کشت دیم تامین شود و مابقی بصورت واردات تامین شود که هم عملا وابستگی استراتژیکی به گندم وارداتی را کاهش میدهد و هم کشور را دچار تنش ابی نمیکند.

منتشر شده در کیهان لندن 

https://kayhan.london/fa/1397/03/23/آب-یا-گندم

قدم اول ، ریاضت ابی

این خیلی خوب هست که همه ما دربرابر انواع اتفاق ها، بحران ها و ... موجود در ایران منفعل نیستیم واکنش نشان میدهیم و سعی در چاره اندیشی و کمک به ان را داریم، اما یادمان میرود که ما متخصص همه چیز نیستیم و در بیشتر موارد بجای کمک به حل آن ، با انتشار اطلاعات غیر واقعی وغیرعلمی ، بر شدت ان می افزاییم

بحران آب که حال تبدیل به معضل منطقه ای شده و دارد به سمت تبدیل شدن به یک بحران اجتماعی میشود، نیز از این قائده مستثنی نیست. ورود شورای امنیت ملی به این بحران هم نشانه خوبی میتواند باشد که این بحران در سطوح عالی نظام در حال بررسی است اما بهتر بود که به کارشناسان آب و محیط زیست سپرده میشد و این ورود شورای امنیت ملی متاسفانه به تشدید بحران خواهد انجامید و چه بسا فعالین در این زمینه را تبدیل به افرادی خواهد کرد که علیه امنیت ملی اقدام کرده اند. یعنی باز بحران در بحران در بحران

واقعیت این است که ما هم اکنون با تراز منفی آب روبرو هستیم و تا زمانی که نتوانیم این تراز را با مصرف بهینه و مدیریت منابع ابی و آبخیزداری صحیح به سمت صفر و مثبت هدایت کنیم، مجبور به ریاضت های کشاورزی و صنعتی در مصرف آب هستیم.

این ریاضت ها میتواند شامل قطع تولید محصولات غیراستراتژیک و پر مصرف (ابی) در کشاورزی تا تعطیلی بخشی از زمینهای زیر کشت مخصوصا زمینهایی با آبیاری سنتی پیش رود.

بایستی تعارف ها کنار گذاشته شود و حال که شورای امنیت ملی وارد کار شده، حداقل از کارشناسان کشاورزی، آب و محیط زیست مشورت گیری نماید و در جهت حل علمی و فنی این بحران اقدام کند وگرنه تصمیمات سو، مجددا هم هزینه هایی را تحمیل خواهد کرد که در عمل بی نتیجه خواهند بود و هم به تشدید بحران های مهاجرتی و اجتماعی دامن خواهد زد.

توضیح عکس: تالاب قوریگل در ۳۰ کیلومتری جنوب شرق تبریز - ایران که ۹۰ درصد ان خشک شده است.

کشت فراسرزمینی ، آری یا نه

چاره کوتاه مدت جبران کمبود محصولات کشاورزی درنبود منابع کافی آبی ، کشت فراسرزمینی نهاده های استراتژیک و حیاتی میباشد.

اما سالهاست که این سیاست به همان دلیل اصرار بر خودکفایی ملی در هر زمینه ، به فراموشی سپرده شده که موجب فرسایش بیش از حد خاک و افزایش غیر منطقی مصرف آب انهم به روشهای اشتباه و بدون بازده اقتصادی بوده است.

حال خبر میرسد کمسیون کشاورزی مجلس در حال بررسی طرحی هست که به موجب ان بتوان برای مثال در کشور برزیل نهاده های دامی را تولید و به ایران انتقال داد.

انتخاب کشور برزیل برای این طرح نه به صلاح اقتصادی است و نه به صلاح کشاورزی ما میباشد. اما چرا ؟

۱- برزیل خود یکی از برگترین کشورهای تولید و صادر کننده نهاده های کشاورزی میباشد. عملا سرمایه گذاری در ان کشور برای تولید فرا سرزمینی که یقینا برای سرمایه گذار خارجی ( که در اینجا ایران سرمایه گذار خارجی حساب میشود) به ضرر ان تمام خواهد شد. زیرا هم مجبور به رقابت برای پایین نگهداشتن هزینه های تولید با آنها هستیم که بسیار سخت خواهد بود، انهم با مدیریت ناکارامدی که داریم تقریبا غیر ممکن هست، و هم دورترین نقطه در جهان را با توجه به اینکه کشورهای مستعد تر برای چنین عملیاتی در نزدیکی ایران هستند انتخاب کرده ایم که عملا هزینه های حمل و نقل را افزایش میدهد.

۲- سابقه چند ساله چنین طرح هایی در کشور نشان داده است که اینطور هم نیست که این کشور بدون دلیل انتخاب شده باشد. در واقع این طرح نه به دنبال کشت فراسرزمینی هست و نه به فکر وجود بحران شدید آب در کشور. کشور برزیل میتواند به عنوان فروشنده چنین نهاده هایی برای کسانی که قصد دلالی و سود بردن از ان را دارند انتخاب شود. یعنی در اصل در ابعاد بسیار کوچک چنین طرحی اجرا میشود و مابقی از تولید کنندگان برزیلی که طبیعتا با هزینه های بسیار کمتری تولید میکنند خریداری شده و دوباره به ایران فروخته میشود.

۳- از نظر کارشناسی کشاورزی و اقتصادی ، میتواند سرزمین های مناسبتری برای کشت فراسرزمینی انتخاب کرد که هم آب فراوان ، هم نیروی کار ارزان و هم فاصله نزدیکی برای انتقال به کشور را دارد.

۴- ما مجبور به تولید همه چیز نیستیم، میتوانیم بخش هایی که بسیار قدرتمند هستند در ایران مانند باغداری، گیاهان دارویی و یا حتی تولیدات دریایی را به جای اجاره دادن به کشورهای دیگر، خودمان سرمایه گزاری کنیم و آنها را تبدیل به بخش ارز آور کنیم و نیازمندیهای کشور را مستقیم از تولید کننده های بزرگ و با کیفیت خریداری نماییم.

لینک خبر مربوطه

http://www.irna.ir/fa/News/82934827